मुंबईचा वर्षातील सर्वात आवडता सण म्हणजेच गणेश चतु्र्दशी

वर्षाच्या भाद्रपद महिन्यात येणार्या हा 10 दिवसांचा सण, ह्या शहरात प्रत्येक गल्लीतून ‘गणपती बाप्पा मोरया’ चे घोष ऐकायला येण आणि पुर्ण मुंबई दुमदुमून जाणं… हे मुंबईत दर वर्षी पाहायला मिळते. कारण मुंबईत प्रत्येक गणेश मंडळ मुंबई च्या आराध्य दैवत अर्थात गणेशाच्या घरवापसीनिमित्त आनंद साजरी करण्यासाठी उत्सुक असतात.

 कलाकार, शिल्पकार, स्वयंसेवक आणि विक्रेत्यांनी केलेल्या अनेक महिन्यांचे काम जीवनापेक्षा मोठ्या मूर्ती आणि उत्साही उत्सवाचे घेतात.

 गणेशोत्सवादरम्यान शहरातील सणासुदीच्या वातावरणात भर घालण्यासाठी ह्या वर्षी नक्कीच मुंबईत ह्या गणेश मंडळांना भेट द्यायला विसरू नका.

 1. लालबागचाराजा : सार्वजनिक गणेशोत्सव मंडळ, लालबाग

 उत्सवादरम्यान सर्वाधिक भेट दिलेल्या पंडालपैकी एक, लालबागचा राजा हा मनोकामना पूर्ण करणारा गणपती मानला जातो आणि काही वेळा भक्तांना 24 तासांपेक्षा जास्त वेळ रांगेत उभे राहावे लागते. मंडळाचे अध्यक्ष बाळासाहेब कांबळे म्हणाले, “सर्व भाविकांना योग्य प्रकारे दर्शन घेता यावे यासाठी आमचे प्रथम प्राधान्य आहे, त्यामुळेच त्यांना पाणी, अन्न आणि स्वच्छतागृहे सहज उपलब्ध व्हावीत यासाठी आम्ही प्रयत्नशील आहोत,” असे मंडळाचे अध्यक्ष बाळासाहेब कांबळे यांनी सांगितले आहे आणि याबाबत खुप सार्या सोयी भाविकांसाठी उपलब्ध करून ही दिल्या जातात.

 ह्या गणेश मंडळांमागील कथा अशी आहे की, 1932 मध्ये पेरू चाळीच्या विक्रेत्यांनी नवस केला होता की त्यांची दुकाने त्यांना परत दिल्यास ते गणपती पंडाल लावतील. स्थानिक नेते आणि रहिवाशांच्या सततच्या प्रयत्नांनंतर, जमीनदाराने त्यांना कायमस्वरूपी त्यांची स्वतःची अशी बाजारपेठ उपलब्ध करून दिली, जी सध्याची लालबाग बाजारपेठ म्हणून ओळखली जाते.

(84 व्या वर्षी : या वर्षीच्या पंडालची थीम गजराज महाल होती, तर देवता भगवान विष्णूचा दुसरा अवतार कोरमा ही होती.)

 •ठिकाण: लालबाग मार्केट, जीडी गोयंका रोड, लालबाग

 •नजीकचे स्टेशन्स: वेस्टर्न लाईन: लोअर परेल, हार्बर लाईन: कॉटन ग्रीन, सेंट्रल लाईन: करी रोड/चिंचपोकळी

 •भेट देण्यासाठी सर्वोत्तम वेळ: दिवसा कधीही

2. लालबाग सार्वजनिक उत्सव मंडळ, गणेश गल्ली

 लालबागमधील सर्वात जुन्या मंडळाने आपल्या शताब्दी सोहळ्याची उलटी गिनती सुरू केली आहे. उत्सवाच्या सुरुवातीच्या काळात मूर्ती तयार करणारे मूर्तिकार दीनानाथ वेलिंग यांना अभिवादन करून ते असे करत आहेत. वेलिंग हे विजय खातू यांचे मार्गदर्शक होते, ज्यांचे नुकतेच निधन झाले, त्यांच्या मुलीने ही परंपरा सुरू ठेवली. वेलिंगच्या निर्मितीच्या प्रतिकृती आता खातू वर्कशॉपमध्ये बनवल्या जात आहेत. यंदाचा पंडाल वेल्लोर येथील श्रीपुरम सुवर्ण मंदिराची प्रतिकृती असेल. “या वर्षी आम्ही आमच्या 1985 च्या मूर्तीची पुनरावृत्ती केली आहे. 22 फुटांच्या देवतेला 5 किलोचा सोन्याचा हार घातला जाईल,” असे लालबाग सार्वजनिक उत्सव मंडळाचे सचिव स्वप्नील परब यांनी सांगितले.

 (९० व्या वर्षी : मुंबईला एक चांगले शहर बनवण्यासाठी मूकपणे काम करणाऱ्या लोकांचा सन्मान करण्याचा मंडळाचा मानस आहे. त्यांच्याकडे दररोज विशेष आरत्या असतील ज्या सायन रुग्णालयातील परिचारिका, बँक कर्मचारी, बॅकस्टेज कलाकार आणि रेल्वे कर्मचारी सादर करतील.)

 • ठिकाण: गणेश गल्ली, लालबाग

 •नजीकची स्टेशन्स: वेस्टर्न लाईन: लोअर परेल, सेंट्रल लाईन: करी रोड, हार्बर लाईन: शिवडी

 •भेट देण्यासाठी सर्वोत्तम वेळ: दिवसा कधीही

 3. केशवजी नाईक चाळ सार्वजनिक गणेशोत्सव मंडळ, गिरगाव

 शहरातील सर्वात जुन्या मंडळाने लोकमान्य टिळकांचे यजमानपद भूषवले होते. त्यांचे १२५ वे वर्ष साजरे करत असताना त्यांनी रत्नागिरीतील गणपतीपुळे मंदिराची प्रतिकृती बनवली आहे. या पंडालचे उद्घाटन शुक्रवारी स्टेट बँक ऑफ इंडियाच्या अध्यक्षा अरुंधती भट्टाचार्य यांच्या हस्ते होणार आहे.

 “टिळक हे आपल्या सर्वांसाठी नेहमीच प्रेरणास्थान राहिले आहेत आणि त्यांचा वारसा आम्ही पुढे नेत आहोत याचा आम्हाला आनंद आहे”, विश्वस्त विनोद सातपुते म्हणाले.

(125 व्या वर्षी : मंडळाच्या तरुणांनी 500 कागदी पिशव्या बनवल्या आहेत, ज्यामध्ये त्यांनी झाडांच्या संवर्धनावर कविता लिहिली आहे. भक्तांना रोपांच्या बिया असलेली पिशवी भेट दिली जाईल.)

 • ठिकाण: केशवजी नाईक चाळ, गिरगाव

 •नजीकचे स्टेशन: वेस्टर्न लाईन: चर्नी रोड

 •भेट देण्यासाठी सर्वोत्तम वेळ: दिवसा कधीही

 4. चिंचपोकळीचा राजा

 चिंचपोकळीचा चिंतामणी या नावाने प्रसिद्ध असलेली १८ फूट गणेशमूर्ती स्वर्गीय विजय खातू दरवर्षी बनवत. बाहुबली या ब्लॉकबस्टर फँटसी चित्रपटातील महिष्मती दरबार प्रमाणे यंदाचा पंडाल बनवण्यात आला आहे. खातू यांनी बनवलेली ही शेवटची मूर्ती आहे. आमच्या 100 व्या वर्षी खास गणपती बनवण्याचे त्यांचे स्वप्न होते, परंतु ते पूर्ण करण्यासाठी ते जगले नाहीत,” असे मंडळाचे प्रवक्ते संदीप परब म्हणाले. दरवर्षी मंडळ जमा झालेल्या पैशांपैकी 60% रक्कम समाजसेवेवर खर्च करते. वर्षभर उपक्रम, ज्यात आदिवासींना मदत करणे, पाळणाघर आणि वाचनालय चालवणे यांचा समावेश होतो.

(98 व्या वर्षी : विजय खातू यांनी बनवलेली ही शेवटची चिंचपोकळी चा चिंतामणी मूर्ती आहे आणि त्यांची मुलगी रेश्मा खातू हिने पूर्ण केलेल्या पहिल्या मूर्तींपैकी एक आहे.)

 • ठिकाण: दत्ताराम लाड मार्ग, चिंचपोकळी स्टेशन बाहेर

 •जवळची स्टेशन: चिंचपोकळी स्टेशन

 •भेट देण्यासाठी सर्वोत्तम वेळ: सकाळी १० ते संध्याकाळी ५

5. आझाद नगर सार्वजनिक उत्सव समिती, अंधेरी

 अंधेरीचाराजा हे उपनगरातील पंडालपैकी एक आहे ज्यांना सेलिब्रिटी भेट देतात. अनंता शिंदे आणि धर्मेश शहा यांनी डिझाइन केलेली अष्टविनायक मंदिरांपैकी एकाची प्रतिकृती ही यंदाची थीम आहे.

 खजिनदार सुबोध चिटणीस म्हणाले, “भक्तांना पाली, रायगड येथून बल्लेश्वर मंदिरात आल्यासारखे वाटेल.

 अंधेरीराजाची मूर्ती दरवर्षी सारखीच दिसते आणि 3.1 किलोचा मुकुट परिधान करते, जी तिच्या 50 व्या वर्धापनदिनानिमित्त 3,000 मुंबईकरांकडून मिळालेल्या सोन्याच्या देणग्या वापरून बनवण्यात आली होती.

(52 व्या वर्षी : पर्यावरणपूरक उत्सवाच्या दिशेने एक छोटेसे पाऊल म्हणून मंडळाने त्यांच्या सजावटीमध्ये प्लास्टर ऑफ पॅरिस (PoP) चा वापर कमी केला आहे.)

 • ठिकाण: वीरा देसाई रोड, आझाद नगर, अंधेरी (पश्चिम)

 •नजीकचे स्टेशन: सर्वात जवळचे स्टेशन अंधेरी आहे

 •भेट देण्यासाठी सर्वोत्तम वेळ: सकाळी 5 ते दुपारी 12 – जेव्हा प्रत्येकजण कामावर असतो आणि तुम्ही गर्दी टाळण्यास सक्षम असाल.

 •नियम: आयोजकांचा ड्रेस कोड आहे — गुडघ्यापर्यंतच्या कपड्यांना परवानगी नाही.

 6. गौड सारस्वत ब्राह्मण सार्वजनिक गणेशोत्सव समिती, किंग्ज सर्कलजीएसबी, किंग सर्कल हे सोन्याच्या गणेशासाठी ओळखले जाते आणि नेहमीच पर्यावरणपूरक उत्सवांवर विश्वास ठेवला आहे. मंडळ त्याच्या पारंपारिक उत्सवांसाठी ओळखले जाते आणि धार्मिक पद्धतीने पूजा करतात, भक्तांना विशिष्ट कपडे परिधान केल्यावरच धार्मिक कार्यात भाग घेण्याची परवानगी देऊन. यावर्षी पाच दिवसांत सुमारे ७५,००० पूजा पार पडतील अशी मंडळाची अपेक्षा आहे.

 “पंडाल 48 सीसीटीव्ही कॅमेर्‍यांच्या 24X7 देखरेखीखाली असेल,” सतीश नायक, विश्वस्त म्हणाले.

(63 व्या वर्षी : बहुतेक उत्सवांसाठी, ध्वनी प्रदूषणाचे नियम शिथिल केले गेले असले तरी, मंडळ अजूनही विसर्जनासाठी मूक मिरवणूक आयोजित करेल.)

 •ठिकाण: GSB स्पोर्ट्स क्लब ग्राउंड, SNDT महिला महाविद्यालयाजवळ, किंग्ज सर्कल, माटुंगा

 •जवळची स्थानके: हार्बर मार्ग: किंग्ज सर्कल, मध्य आणि पश्चिम मार्ग: माटुंगा

 •भेट देण्यासाठी सर्वोत्तम वेळ: सकाळी 6 ते रात्री 11

 6. गौड सारस्वत ब्राह्मण सार्वजनिक गणेशोत्सव समिती, किंग्ज सर्कलजीएसबी, किंग सर्कल हे सोन्याच्या गणेशासाठी ओळखले जाते आणि नेहमीच पर्यावरणपूरक उत्सवांवर विश्वास ठेवला आहे. मंडळ त्याच्या पारंपारिक उत्सवांसाठी ओळखले जाते आणि धार्मिक पद्धतीने पूजा करतात, भक्तांना विशिष्ट कपडे परिधान केल्यावरच धार्मिक कार्यात भाग घेण्याची परवानगी देऊन. यावर्षी पाच दिवसांत सुमारे ७५,००० पूजा पार पडतील अशी मंडळाची अपेक्षा आहे.

 “पंडाल 48 सीसीटीव्ही कॅमेर्‍यांच्या 24X7 देखरेखीखाली असेल,” सतीश नायक, विश्वस्त म्हणाले.

(63 व्या वर्षी : बहुतेक उत्सवांसाठी, ध्वनी प्रदूषणाचे नियम शिथिल केले गेले असले तरी, मंडळ अजूनही विसर्जनासाठी मूक मिरवणूक आयोजित करेल.)

 •ठिकाण: GSB स्पोर्ट्स क्लब ग्राउंड, SNDT महिला महाविद्यालयाजवळ, किंग्ज सर्कल, माटुंगा

 •जवळची स्थानके: हार्बर मार्ग: किंग्ज सर्कल, मध्य आणि पश्चिम मार्ग: माटुंगा

 •भेट देण्यासाठी सर्वोत्तम वेळ: सकाळी 6 ते रात्री 11

 7. किल्ले विभाग सार्वजनिक गणेशोत्सव मंडळ सर्कल, किल्ला

 आणखी एक पंडाल त्याच्या भव्य सजावटीसाठी प्रसिद्ध आहे तो म्हणजे फोर्टचा इच्छापूर्ती; ते सहसा विविध राजवाड्यांच्या प्रतिकृती बनवतात. गेल्या वर्षी 40 फुटांचा मोठा हत्ती गेट बनवण्यात आला होता, तर यावर्षी कला दिग्दर्शक अनंत सावंत यांच्या नेतृत्वाखालील टीमने बनवलेल्या संगमरवरी इफेक्टसह बिकानेर पॅलेसची प्रतिकृती भाविकांसाठी ठेवली आहे. तसेच, ते त्यांच्या पर्यावरणासाठी त्यांचे काही काम करतात याची खात्री करण्याचा प्रयत्न करत, संरचना पुन्हा वापरता येण्याजोग्या फायबरपासून बनवल्या जातील.

 सेक्रेटरी रुपेश सुर्वे म्हणाले, “जेव्हा सुरक्षेचा प्रश्न येतो तेव्हा आम्ही खूप सतर्क असतो आणि आम्ही आमच्या स्वयंसेवकांची वाहने पंडालजवळ उभी करू देत नाही.

(65 या वर्षी : राजस्थानमधील आठ कलाकारांच्या टीमने तयार केलेल्या संगमरवरी प्रभावाने बिकानेर पॅलेसचे चित्रण पंडाल.)

 •नजीकची स्टेशन्स: वेस्टर्न लाईन: चर्चगेट, सेंट्रल लाईन: CST

 •भेट देण्यासाठी सर्वोत्तम वेळ: दिवसा कधीही.

7. किल्ले विभाग सार्वजनिक गणेशोत्सव मंडळ सर्कल, किल्ला

 आणखी एक पंडाल त्याच्या भव्य सजावटीसाठी प्रसिद्ध आहे तो म्हणजे फोर्टचा इच्छापूर्ती; ते सहसा विविध राजवाड्यांच्या प्रतिकृती बनवतात. गेल्या वर्षी 40 फुटांचा मोठा हत्ती गेट बनवण्यात आला होता, तर यावर्षी कला दिग्दर्शक अनंत सावंत यांच्या नेतृत्वाखालील टीमने बनवलेल्या संगमरवरी इफेक्टसह बिकानेर पॅलेसची प्रतिकृती भाविकांसाठी ठेवली आहे. तसेच, ते त्यांच्या पर्यावरणासाठी त्यांचे काही काम करतात याची खात्री करण्याचा प्रयत्न करत, संरचना पुन्हा वापरता येण्याजोग्या फायबरपासून बनवल्या जातील.

 सेक्रेटरी रुपेश सुर्वे म्हणाले, “जेव्हा सुरक्षेचा प्रश्न येतो तेव्हा आम्ही खूप सतर्क असतो आणि आम्ही आमच्या स्वयंसेवकांची वाहने पंडालजवळ उभी करू देत नाही.

(62 व्या वर्षी : राजस्थानमधील आठ कलाकारांच्या टीमने तयार केलेल्या संगमरवरी प्रभावाने बिकानेर पॅलेसचे चित्रण.)

 •नजीकची स्टेशन्स: वेस्टर्न लाईन: चर्चगेट, सेंट्रल लाईन: CST

 •भेट देण्यासाठी सर्वोत्तम वेळ: दिवसा कधीही.

 8. सह्याद्री क्रीडा मंडळ, चेंबूर

 दरवर्षी अनोख्या थीमसाठी ओळखले जाणारे सह्याद्री क्रीडा मंडळ यंदा ‘जय जवान, जय किसान, जय विज्ञान’ चा प्रचार करत आहे. 25 फूट उंच आणि 120 फूट रुंद बांधकामावर भव्य सजावट उभारण्यात आली आहे. यापूर्वी त्यांनी 100 वर्षांच्या बॉलीवूडला शुभेच्छा दिल्या होत्या, वाराणसी घाट, दक्षिणेश्वर मंदिर आणि कुंग फू पांडा गावाच्या प्रतिकृती तयार केल्या होत्या.

 “दरवर्षी आमच्या संरचनेच्या बांधकामात खूप विचार केला जातो. आमचे अध्यक्ष राहुल वालंज एक संपल्याबरोबर पुढच्या गणपतीबद्दल विचार करायला लागतात,” असे उपाध्यक्ष जया शेट्टी म्हणाल्या.

(42 व्या वर्षी: मंडळ अवयवदानाच्या कार्याला पाठिंबा देत आहे आणि त्यांच्या पंडालमध्ये त्याबद्दल जनजागृती करत आहे.)

 • ठिकाण: टिळक नगर, चेंबूर

 •नजीकचे स्टेशन: मध्य मार्ग: विद्याविहार; हार्बर लाईन: टिळक नगर

 •भेट देण्यासाठी सर्वोत्तम वेळ: दुपारी ३ ते मध्यरात्री दरम्यान

 9. खेतवाडीचाराजा, खेतवाडीचे सार्वजनिक गणेशोत्सव मंडळ

 खेतवाडीचाराजा या नावाने प्रसिद्ध असलेल्या या पंडालने सर्वोत्कृष्ट मंडळ आणि सर्वोत्कृष्ट मूर्तीसाठी अनेक पुरस्कार जिंकले आहेत. ही 15 फूट उंच मूर्ती सहसा हिऱ्यांनी सजलेली असते. यंदा वेगळा प्रभाव देण्यासाठी गणपतीची सोंडही हिऱ्यांनी सजवण्यात आली आहे.

 “सर्व भक्तांना बाप्पाच्या चरणांना स्पर्श करण्याची संधी मिळावी हा आमचा उद्देश आहे, म्हणजेच आम्ही त्यांना गर्दी करू नये असे सांगतो. मंदिरातील वातावरणाचा त्यांना बसून आनंद घेता आला तर आम्ही त्याचे कौतुक करतो,” असे मंडळाचे सचिव शंकर हराळे म्हणाले.

(59 व्या वर्षी : बाहुबलीच्या सेटची प्रतिकृती बनवण्यासाठी बनवलेले पंडाल.)

 • ठिकाण: 12वी लेन खेतवाडी, गिरगाव

 •नजीकची स्टेशन: वेस्टर्न लाईन: चर्नी रोड, सेंट्रल लाईन: सँडहर्स्ट रोड

 •भेट देण्यासाठी सर्वोत्तम वेळ: दिवसा कधीही

 10. गौड सारस्वत ब्राह्मण (GSB) सेवा मंडळ, वडाळा

 शहरातील सर्वात श्रीमंत मंडळांपैकी एक 14 फूट इको-फ्रेंडली मूर्ती आहे. मूर्तीचे हात, पाय आणि नितंब सोन्याचे असून हिऱ्यांनी सजवलेले आहेत.

 राम मंदिरात स्थित, मंडळाने फुल आणि मुकुट (मुकुट) सजावटीसाठी जाण्याचा पर्याय निवडला आहे. गेल्या वर्षी त्यांना १० लाख रुपयांची सोन्याची माळ भेट मिळाली होती, तर यंदा तीन भाविक मूर्तीला सोन्याचे हार अर्पण करणार आहेत.

 “दरवर्षी सुमारे 2 लाख लोक पंडालला भेट देतात आणि आम्हाला हे सुनिश्चित करायचे आहे की प्रत्येकाला दर्शनानंतर प्रसाद मिळेल. फूड पँडलमध्ये एकावेळी सुमारे 1000 लोक बसवण्याची व्यवस्थाही आम्ही केली आहे, असे अध्यक्ष उल्हास कामत यांनी सांगितले.

(63 व्या वर्षी : देणगीदारांच्या यादीत या वर्षी तीन भाविक आहेत ज्यांनी मूर्तीला सोन्याचे हार अर्पण केले आहेत.)

 • ठिकाण: द्वारकानाथ भवन, कात्रक रोड, वडाळा

 •जवळची स्थानके: हार्बर मार्ग: वडाळा

 •भेट देण्यासाठी सर्वोत्तम वेळ: दिवसातून कधीही

ह्या माहिती दरम्यान तुम्हाला जर अधिक माहिती जाणून घ्यायची असेल तर नक्की मला कमेंट बॉक्समध्ये न विसरता तुमचा फिडबॅक द्या.